 |
| Silovanje Evrope, Valentin Serov, 1910, izvor slike: wikimedia commons |
Čitam kako se balkanski analitičari iščuđavaju trenutnom američkom administracijom i kako krive Trampa, Maska i ostale za sve. NVO plaču što više neće imati podršku USAID-a i sličnih organizacija. Istovremeno, predstavnici EU negoduju zbog mogućnosti da SAD preuzmu veću kontrolu nad Grenlandom, nazivajući to „varvarizmom“, pri čemu često zaboravljaju da su upravo evropske sile tokom svoje kolonijalne prošlosti primenjivale iste ili daleko brutalnije metode ekspanzije i dominacije.
Međutim, ono što mnogi ne razumeju jeste da se u najmoćnijoj državi sveta, a to su Sjedinjene Američke Države, ništa ne dešava slučajno. Trampova politika – baš kao i politika njegovih prethodnika – odražava dugoročne strateške ciljeve američke geopolitike. Mnoge od tih smernica predvideo je još Henri Kisindžer u svojoj knjizi Da li je Americi potrebna spoljna politika? Ka diplomatiji za 21. vek [1], gde jasno postavlja okvir američkog delovanja kao globalne supersile. U toj viziji, NATO nije nužno neophodan Americi, a Evropska unija se ne posmatra kao saveznik, već pre kao tržišna i politička struktura koju treba održavati pod kontrolom, bez mogućnosti da postane samostalna geopolitička sila.
SAD nikada nisu blagonaklono gledale na vojno i političko ujedinjenje Evrope koje bi dovelo do formiranja autonomnog centra moći. Ovo je naročito izraženo u američkom strateškom strahu od previše bliskih odnosa Nemačke i Rusije, što se istorijski pokazalo kao potencijalna pretnja američkoj dominaciji nad evroazijskim prostorom [2]. Slično se moglo videti i pre početka Drugog svetskog rata, kada su SAD s velikim oprezom pratile sporazum Ribentrop-Molotov, jer je savez Nemačke i Sovjetskog Saveza predstavljao iskušenje britanskom i američkom strateškom balansu u Evropi.
Ironično je da evropske elite kritikuju američki geopolitički pragmatizam, zaboravljajući kako su i same konstruisale Ameriku – kroz vekove brutalne kolonizacije, genocida nad starosedelačkim narodima i prisilne migracije evropskih doseljenika. Današnje SAD su direktan produkt evropskih osvajanja i kolonijalnih ambicija, a osnivači i lideri američke politike – uključujući i Trampa, čija porodica vodi poreklo iz Škotske i Nemačke – deo su tog istorijskog kontinuiteta [3]. U tom kontekstu, moralna osuda američkih teritorijalnih i geopolitičkih ambicija dolazi iz perspektive koja selektivno pamti prošlost.
 |
| “Boy of the Van Rensselaer Family” by John Heaton, izvor slike wikimedia commons |
NATO i dalje ostaje koristan instrument američke moći, ali ne i neophodan. U analitičkim dokumentima RAND korporacije i Saveta za spoljne odnose (Council on Foreign Relations) često se pominje mogućnost da SAD redefinišu svoj odnos prema Alijansi ako ona prestane da odgovara njihovim interesima [4]. Smanjenje američke podrške evropskim institucijama i organizacijama deo je tog procesa, a smanjeni pritisak na američke poreske obveznike u korist domaćih projekata postao je ključna tema ne samo za republikance, već i za deo demokratskog političkog spektra.
Što se tiče Grenlanda, američke aspiracije prema ovoj teritoriji nisu novost – još 1946. godine, Vašington je Danskoj nudio 100 miliona dolara za kupovinu Grenlanda [5]. Arktički region postaje sve značajniji u geopolitičkoj trci za resurse i vojnu prednost, a SAD u tom kontekstu posmatraju Grenland kao ključno strateško uporište u severnom Atlantiku. Evropska zabrinutost po ovom pitanju može biti politička, ali je u strateškom smislu gotovo irelevantna, s obzirom na to da EU nema ni zajedničku vojnu politiku ni sposobnost da se suprotstavi američkim interesima u ovom regionu.
U svetlu ovih promena, jedini istinski saveznici SAD ostaju Velika Britanija i Izrael, dok Australija zauzima ulogu regionalnog partnera u Indo-Pacifiku, što je jasno definisano kroz vojni savez AUKUS. Evropska unija se suočava sa neizvesnom budućnošću, jer unutrašnji politički i ekonomski problemi ugrožavaju njen dugoročni opstanak u sadašnjem obliku [6]. Ako se trenutni trendovi nastave, može se pretpostaviti da EU u svojoj sadašnjoj formi neće opstati do kraja XXI veka, što je perspektiva koju ne odbacuju ni američki ni evropski strateški analitičari.
Što se tiče Grenlanda, američke aspiracije prema ovoj teritoriji nisu novost – još 1946. godine, Vašington je Danskoj nudio 100 miliona dolara za kupovinu Grenlanda [5]. Arktički region postaje sve značajniji u geopolitičkoj trci za resurse i vojnu prednost, a SAD u tom kontekstu posmatraju Grenland kao ključno strateško uporište u severnom Atlantiku. Evropska zabrinutost po ovom pitanju može biti politička, ali je u strateškom smislu gotovo irelevantna, s obzirom na to da EU nema ni zajedničku vojnu politiku ni sposobnost da se suprotstavi američkim interesima u ovom regionu.
U svetlu ovih promena, jedini istinski saveznici SAD ostaju Velika Britanija i Izrael, dok Australija zauzima ulogu regionalnog partnera u Indo-Pacifiku, što je jasno definisano kroz vojni savez AUKUS. Evropska unija se suočava sa neizvesnom budućnošću, jer unutrašnji politički i ekonomski problemi ugrožavaju njen dugoročni opstanak u sadašnjem obliku [6]. Ako se trenutni trendovi nastave, može se pretpostaviti da EU u svojoj sadašnjoj formi neće opstati do kraja XXI veka, što je perspektiva koju ne odbacuju ni američki ni evropski strateški analitičari.
Literatura i dodatni internet izvori:
1.Kisindžer, H. (2001). Da li je Americi potrebna spoljna politika? Ka diplomatiji za 21. vek. Simon & Schuster.
2.Mirsajmer, Dž. (2001). Tragedija politike velikih sila. W. W. Norton & Company.
Baret, D. (2016).
1.Kisindžer, H. (2001). Da li je Americi potrebna spoljna politika? Ka diplomatiji za 21. vek. Simon & Schuster.
2.Mirsajmer, Dž. (2001). Tragedija politike velikih sila. W. W. Norton & Company.
Baret, D. (2016).
3.Tramp: Najveći spektakl na svetu – Poslovi, pad, preobražaj. Simon & Schuster.
4. Savet za spoljne odnose (2021). Budućnost NATO-a. Može se pročitati u sledećem linku: https://www.cfr.org/
4. Savet za spoljne odnose (2021). Budućnost NATO-a. Može se pročitati u sledećem linku: https://www.cfr.org/
5.Petersen, N. (2011). Arktička politika Sjedinjenih Država. Arctic Review on Law and Politics.
6. Cijelonka, J. (2014). Da li je EU osuđena na propast?. Polity Press.
Razneseni Svemir, Vladimir Tomić, Oblak Kaktusa
Comments
Post a Comment